Manifest: Nederland ligt onnodig op ramkoers met een circulaire economie
Recente cijfers tonen aan dat de wereldwijde economie momenteel slechts voor 7,2 procent circulair is. Sterker nog: over de afgelopen vijf jaar gezien is het aandeel van hergebruikte materialen en grondstoffen in onze economie ongeveer 2 procent gedaald. Daarom concludeert een groep circulaire bedrijven en organisaties dat er zo snel mogelijk een radicale systeemverandering nodig is. De tijd van actie is aangebroken.
De week van 6 februari tot en met 11 februari stond in het teken van de landelijke Week van de Circulaire Economie. Tijdens de achtste editie werd opnieuw gepraat en kennis gedeeld over de kansen en uitdagingen van een circulaire economie. Dat is belangrijk, maar om de klimaatdoelen voor 2030 en 2050 te behalen moeten er concrete kortetermijndoelen in kaart gebracht worden. Recente cijfers tonen aan dat de wereldwijde economie momenteel slechts voor 7,2 procent circulair is (bron: Circularity Gap Report, 2023). Over de afgelopen vijf jaar gezien betekent dit dat het aandeel van hergebruikte materialen en grondstoffen in onze economie ongeveer 2 procent is gedaald. Kortom, we zijn allesbehalve goed op weg naar een circulaire economie en er is een radicale systeemverandering nodig. De tijd van actie is aangebroken.
In het Rijksbrede programma ‘Nederland Circulair in 2050’ van 2016 schetste ons kabinet hoe de economie wil veranderen naar een circulaire economie in 2050. De zogenoemde routekaart die de Rijksoverheid hanteert voor de transitie laat een gapend gat zien tussen zowel 2021 en 2030 als tussen 2030 en 2050. Het laaghangend fruit lijkt geplukt, maar wat nu? Het moet vele malen ambitieuzer, transparanter en meer stimulerend voor circulaire ondernemers. Alleen dan komt een circulaire economie binnen handbereik. Er wordt gelukkig al veel en op grote schaal gepionierd met circulaire businessmodellen, met alle uitdagingen van dien. Maar om de circulaire doelstellingen aan te scherpen en een gelijk speelveld te creëren, hebben we – in alle lagen van de Nederlandse samenleving – meer transitiedoeners nodig die de krachten bundelen.
De tijd dringt en is het in ieders belang dat de overheid in actie komt. Onze oproep? Maak van circulair ondernemen de status quo, creëer opschaalmogelijkheden voor bestaande ondernemers, pas wetgeving hier versneld op aan en kies voor een blijvende systeemverandering met positieve financiële prikkels. Een taxshift waarbij belasting op arbeid binnen de circulaire sector moet worden verlaagd en belasting op vervuiling en grondstoffen moet worden verhoogd, is hiervoor noodzakelijk. Begin met het introduceren van een circulair criterium waar een verlaagd btw-tarief op toegepast kan worden. Het creëren van deze positieve financiële prikkels voor circulaire businessmodellen dient een groter doel: het ontstaan van een eerlijk speelveld voor circulaire ondernemers, die momenteel meer inspanningen moeten verrichten om te innoveren. Het is ongekend dat Nederland nog steeds de fossiele industrie direct en indirect met miljarden subsidieert, en er maar beperkte regelingen zijn voor circulaire ondernemers.
Naast de financiële prikkel is een massale gedragsverandering nodig waarbij het begrip circulariteit tot leven gebracht dient te worden. We weten allemaal wat recycling is, maar uit onderzoek blijkt dat een op de drie consumenten niet bekend is met de circulaire economie (bron: Capterra, 2022). Kennis is van cruciaal belang om consumenten te helpen bij het maken van duurzame en circulaire keuzes. Bedrijven en overheid moeten transparant zijn en informatie verschaffen over de milieu-impact van producten en diensten om zo consumenten goed te informeren. Dit kan via labels en productverpakkingen, zoals de Europese Commissie recent opperde in hun strategie voor een duurzame textielindustrie, maar ook via campagnes en media. Het begrijpen en promoten van circulair gedrag is inherent aan het versterken van de circulaire economie.
Het gevolg van gebrek aan kennis werkt ook door in het bedrijfsleven en het publieke domein. Toekomstbestendige bedrijven en overheden ontstaan wanneer we massaal inzien dat vasthouden aan een lineaire vorm van produceren en consumeren onhoudbaar is. Geef grondstoffen en producten meer waarde en bouw daar een businessmodel omheen en ken in aanbestedingen meer gewicht aan maatschappelijke gunningscriteria. De overheid en bedrijven hebben met hun enorme inkoopkracht een belangrijke rol te vervullen. Nu komen in aanbestedingen circulaire bedrijven er nauwelijks doorheen, omdat circulaire modellen onbekend terrein zijn. Er wordt nog te vaak gekozen voor de bekende weg. Op deze manier gaan we de klimaatdoelen van 2030 en 2050 niet halen. Om onze economie toekomstbestendig in te richten, moet we van circulariteit nu al de status quo maken.
Door de Club van Circulaire Ondernemers: Swapfiets, Fairphone, Repeat Audio, Reflower, CIRCLE CLOSET, BIYU, Pieter Pot, Chainable, Tiny Library, NORNORM, Moyee Coffee, Speeltegoed, Homie, MUD Jeans, Roetz Bikes, Aectual, Still, Firmhouse, BlueCity, Buurman Utrecht, Kairos Furniture en Circ.energy
En tien partners die nauw verbonden zijn met circulair ecosysteem, zoals Copper8, Impact Hub, Circular Finance Lab, Circle Economy, CircularX, Dutch Academic Network for CE, Change Inc., Blyde Benelux, Innoboost en Hof van Cartesius.
bron en afbeelding: Change INC